Adwent

Adwent jest początkiem nowego roku liturgicznego w Kościele katolickim. Słowo „adwent” pochodzi od łacińskiego “adventus” i oznacza przyjście. Dla starożytnych rzymian słowo to oznaczało oficjalny przyjazd cezara. Dla chrześcijan oznacza  radosny czas przygotowania na przyjście Pana, a więc przygotowanie do Bożego  Narodzenia, gdy wspomina się pierwsze przyjście Syna Bożego na ziemię  i oznacza radosne oczekiwanie na ponowne Jego przyjścia na ziemię. Od czasów papieża Grzegorza Wielkiego (540-604) Adwent obejmuje cztery niedziele przed Bożym Narodzeniem i jest liturgicznym przygotowaniem na przyjście Chrystusa. Adwent we współczesnej liturgii ma nie tylko przygotować wiernych do świąt Bożego Narodzenia, ale powinien mieć wymiar eschatologiczny oraz skłaniać do wybiegania myślą w przyszłość, kiedy Syn Boży przyjdzie po raz drugi – na Sądzie Ostatecznym. W tym też celu Kościół prowadzi rekolekcje adwentowe, kończące się zazwyczaj sakramentem pokuty, czyli pojednania się z Bogiem oraz z ludźmi, którym została wyrządzona krzywda.

 

Adwent rozpoczyna kolejny rok liturgiczny i obejmuje 4 kolejne tygodnie począwszy od pierwszej niedzieli po uroczystości Chrystusa Króla, do pierwszych nieszporów Bożego Narodzenia. Przygotowując się na przyjście Chrystusa, podejmujemy szereg działa, zwłaszcza w dziedzinie naszego ducha.

 

Główne postacie adwentu: Najświętsza Maryja Panna, Patronka adwentowego czuwania; prorok Izajasz zapowiadający przyjście Zbawiciela i  św. Jan Chrzciciel, który bezpośrednio przygotowywał lud na spotkanie Mesjasza, wzywają nas do  do prostowania Chrystusowi ścieżek w naszym sercu.

 

Boże Narodzenie

Okres Bożego narodzenia zaczyna się od I Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego (wieczorem 24 grudnia) i trwa do niedzieli Chrztu Pańskiego (niedzieli po Objawieniu Pańskim). Uroczystość Narodzenia Pańskiego ma własną oktawę – jest jakby “przedłużona” na 8 kolejnych dni (do dnia 1 stycznia włącznie). Niedziela między 2 a 5 stycznia to II Niedziela po Narodzeniu Pańskim. 6 stycznia obchodzi się uroczystość Objawienia Pańskiego. Niedziela po tym święcie to święto Chrztu Pańskiego, które kończy okres Narodzenia Pańskiego.

 

Boże Narodzenie oznacza, że Jezus Syn Boży, który zawsze był Bogiem, stał się w czasie człowiekiem, narodził się z Maryi Panny, aby umrzeć na krzyżu dla naszego zbawienia, aby swoją męką i śmiercią przebłagać swojego Ojca za grzech Adama i Ewy i grzechy wszystkich ludzi. Punktem szczytowym przeżyć w naszych domach jest wigilia Bożego Narodzenia, która posiada swoją bardzo bogatą liturgię. Samo słowo wigilia pochodzi z języka łacińskiego słowa vigilare oznaczającego czuwanie, straż nocną. Taki był dawny zwyczaj kultywowany w Kościele, że poprzedniego dnia przed ważnymi uroczystościami obowiązywał post i wspólne oczekiwanie wyrażające się poprzez modlitwę. Dzisiaj uczta wigilijna ma charakter rodzinny, zaprasza się na nią tych, którzy mieszkają samotnie. Rozpoczyna się, gdy na niebie ukaże się pierwsza gwiazda, na pamiątkę tej betlejemskiej, którą, gdy ujrzeli Mędrcy “bardzo się uradowali”. Uczta ma charakter religijny, o czym świadczy wspólna modlitwa na jej rozpoczęcie i zakończenie. Wigilię rozpoczyna się ona odczytaniem słów ewangelii według świętego Łukasza opisujących narodziny Jezusa Chrystusa w stajence betlejemskiej(Łk 2, 1-20). Ważną częścią tej wieczerzy jest obrzęd łamania się opłatkiem, typowo polski, ale znany też poza granicami naszego kraju. Nie jest jasne pochodzenie tego zwyczaju, który nawiązuje do pierwotnej nazwy Mszy świętej fractio panis, czyli łamanie chleba. Sam wygląd opłatka jest zbliżony do chleba używanego w czasie Mszy świętej, od którego różni się jedynie prostokątnym kształtem.

 

Wielki Post

Okres Wielkiego Postu jest zaproszeniem do podjęcia osobistego wysiłku, pokonywania własnych wad, zwrócenia większej uwagi na potrzeby otaczających nas ludzi i do duchowego wzrostu, który pomoże nam jak najlepiej przeżyć Święta Wielkanocne. Przypominają o tym słowa jednej z prefacji tego czasu: “pozwalasz Twoim wiernym co roku z oczyszczoną duszą radośnie oczekiwać Świąt Wielkanocnych, aby gorliwie oddając się modlitwie i dziełom miłosierdzia przez uczestnictwo w sakramentach odrodzenia osiągnęli pełnię dziecięctwa Bożego”. Post, we wszystkich stosujących go religiach, ułatwia spotkanie z łaską Boga, uczy dyscypliny wewnętrznej i opanowania pragnień. Zalecane w tym okresie akty miłosierdzia (np. jałmużna) pozwalają żyć na co dzień przykazaniem miłości bliźniego i wspomagać potrzebujących.

 

Wielki Post trwa 40 dni i rozpoczyna się zawsze w Środę Popielcową. Jej data zależy od daty uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego. W Środę Popielcową kapłani na znak pokuty i umartwienia posypują nasze głowy popiołem. Do dobrego przeżycia tego czasu pomagają nam modlitwa, post i jałmużna. W niedziele Wielkiego Postu odprawiane są Gorzkie Żale, a w piątki – nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W tym okresie w liturgii nie odmawia się hymnu “Chwała na wysokości Bogu”, “Ciebie, Boże, chwalimy” oraz aklamacji “Alleluja”.

Wspomnienia obowiązkowe, przypadające w czasie Wielkiego Postu, można obchodzić jedynie jako wspomnienia dowolne.

 

Do okresu Wielkiego Postu nie wlicza się sześciu niedziel, będących – jak w ciągu całego roku – bardziej radosnymi wspomnieniami Zmartwychwstania. Ostatnia niedziela Wielkiego Postu jest nazywana Niedzielą Męki Pańskiej. Rozpoczyna ona okres Wielkiego Postu – czasu bezpośrednio poprzedzającego Święte Triduum Paschalne – święta wielkanocne. Wielki Post kończy się w Wielki Czwartek przed sprawowaną wieczorem Mszą Wieczerzy Pańskiej. Wtedy to rozpoczyna się Triduum Paschalne. Ma swoje centrum w najbardziej uroczystej z liturgii – liturgii Wigilii Paschalnej w Wielką Noc, a kończy II Nieszporami uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego.

 

Te trzy dni stanowią jeden wspólny obchód liturgiczny; żadna z liturgii tych dni nie kończy się błogosławieństwem czy rozesłaniem. Kościół w sposób szczególny trwa w tym czasie przy Chrystusie, kontemplując tajemnicę Jego męki, śmierci i zwycięskiego powstania z martwych. Święta wielkanocne trwają więc od wieczora Wielkiego Czwartku (!).

 

Okres Wielkanocny

Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego jest obchodem ruchomym. Wyznacza się ją na pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca (przypada ona około 21 marca). Stanowi ona I Niedzielę Wielkanocną. Przez kolejnych 8 dni trwa oktawa uroczystości Zmartwychwstania. Jej ostatnim dniem jest II Niedziela Wielkanocna, czyli Miłosierdzia Bożego. Dni oktawy mają rangę uroczystości Pańskich.

 

Przez 50 dni po uroczystości Zmartwychwstania trwa Okres Wielkanocny, w którym Kościół raduje się ze zwycięstwa Chrystusa. W kościele obok ołtarza stoi paschał, baranek wielkanocny, figura Jezusa Zmartwychwstałego oraz krzyż z czerwoną stułą.

 

Czterdziestego dnia po Zmartwychwstaniu Pańskim, zawsze w czwartek, obchodzi się uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W Polsce od 2003 r. jest ona przeniesiona na następującą po tym czwartku niedzielę – a więc na VII Niedzielę Wielkanocną. Dni powszednie po tej uroczystości aż do następnej soboty włącznie stanowią czas przygotowania i oczekiwania na Zesłanie Ducha Świętego – Pięćdziesiątnicę.

Ta uroczystość kończy Okres Wielkanocny. Nowy kalendarz liturgiczny mówi: „Pięćdziesiąt dni, jakie upływają od Wielkanocy do Niedzieli Zesłania Ducha Świę­tego, winny być obchodzone w radości i weselu jako jeden dzień świąteczny, owszem, jako jedna wielka niedziela”. Symbolicznym znakiem okresu wielkanocnego jest świeca paschalna, która w czasie tych pięćdziesięciu dni stoi na oczach wiernych, w pobliżu ołtarza.

 

Dni powszednie od poniedziałku po II Niedzieli Wielkanocnej do soboty przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego włącznie przyjmują wszystkie obchody liturgiczne wyższej rangi (wspomnienia dowolne i obowiązkowe, święta i uroczystości). W ciągu tych 50 dni radości przypada wiele ważnych świąt i uroczystości. Niedziele okresu wielkanocnego są uroczystościami Paschy.

 

W niedziele Wielkanocy pierwsze czytania biblijne wzięte są z Dziejów Apostolskich dlatego, że opisują one życie Kościoła po Zmartwychwstaniu Chrystusa. Drugie czytania ułożone są w cykl trzyletni: w roku A wzięte są z Pierwszego Listu św. Piotra, w roku B z pierwszego Listu św. Jana Apostoła, w roku C z Apokalipsy. Teksty te najlepiej odpowiadają okresowi Wielkanocy, jej radości płynącej z wiary i mocnej nadziei. Czytania ewangeliczne wyjęte są z Ewangelii według św. Jana. Mówią one o ukazywaniu się Zmartwychwstałego Pana, o Dobrym Pasterzu, o odejściu Chrystusa do Ojca i o Zesłaniu Ducha Świętego. Zgodnie z przekazem Dziejów Apostolskich, uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego przypada czterdziestego dnia po Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Historia liturgii zna tę uroczystość od IV w. Dni powszednie po Wniebowstąpieniu Pańskim przygotowują wiernych na przyjęcie Ducha Świętego (nowenna). Czytania liturgiczne w tym czasie zawierają opis obietnicy zesłania Ducha Świę­tego. Uroczystość Zesłania Ducha Świętego jest liturgicznym obchodem wydarzenia zbawczego, które według Dziejów Apostolskich (2,1) zbiegło się z żydowskim obchodem Zielonych Świąt.

 

Okres zwykły

Okres Zwykły, zwany też „ czasem w ciągu roku” – łac. tempus per annum, obejmuje trzydzieści trzy lub trzydzieści cztery tygodnie w ciągu cyklu rocznego. Rozdzielony jest niejako na dwie części: pierwsza z nich rozpoczyna się w poniedziałek po Niedzieli Chrztu Pańskiego i trwa do wtorku przed Środą Popielcową, a druga trwa od poniedziałku po Zesłaniu Ducha Świętego i kończy przed I Nieszporami 1 niedzieli Adwentu. W księgach liturgicznych teksty, a zwłaszcza czytania opracowane są na 34 tygodnie. W wypadku gdy okres ten ma 33 tygodnie, wówczas w mszale i brewiarzu opuszcza się teksty jednego tygodnia zaraz po Zielonych Świętach, aby zachować teksty ostatniego tygodnia Okresu Zwykłego, ponieważ mówią one o rzeczach ostatecznych i harmonizują z końcem roku liturgicznego, będącego symbolem końca świata. Każda niedziela zwykła w ciągu roku ma swoje własne oblicze, wynikające z tekstów liturgicznych, podkreślających jedno z wydarzeń zbawczych, jedną z prawd objawionych czy też jedną z zasad moralnych.

 

W Okresie Zwykłym jesteśmy szczególnie zaproszeni do pójścia za Jezusem w swoim życiu, które staje się w ten sposób włączone w historię zbawienia. Liturgiczny Okres Zwykły powinien być dla nas czasem szczególnego zaangażowania w służbę Ewangelii, winien nas prowadzić do otwarcia się na drugiego człowieka. W komentarzach liturgicznych często podkreśla się, że człowiek w tym okresie pielgrzymuje do swego ostatecznego celu.